Kiedy można uznać osobę za zmarłą?

Niepewność co do tego, czy osoba zaginiona żyje, stanowi duży problem z punktu widzenia prawnego i uniemożliwia uregulowanie wielu formalności. Niemniej jednak w polskie prawo cywilne przewiduje instytucję uznania za zmarłego. Wydane sądownie postanowienie pozwala sporządzić w takiej sytuacji akt zgonu. Istnieją jednak ścisłe terminy, jeśli chodzi o możliwość wszczęcia postępowania.

W jakim czasie uznaje się osobę za zmarłą?

W polskim prawie cywilnym do uznania osoby za zmarłą najważniejszą przesłankę stanowi jej zaginięcie. Tym mianem określa się sytuację, w której niemożliwe jest ustalenie jej miejsca pobytu, a także tego, czy nadal żyje. Według przepisów taka sytuacja musi trwać określony czas i przyjmuje się, że jego upływ musi wynieść dokładnie 10 lat liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym istniały informacje o tym, że osoba zaginiona żyje. Niemniej jednak istnieje kilka wyjątków, zapewniających skrócenie wskazanego terminu:

• po 5 latach, jeśli osoba w chwili uznania za zmarłego ukończyłaby 70 lat;

• nie wcześniej niż przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata;

• po 6 miesiącach, jeśli do zaginięcia doszło w wyniku katastrofy morskiej lub powietrznej;

• po roku od dnia, w którym ustało lub powinno ustać bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia związanym z zaginięciem.

Kiedy złożyć wniosek do sądu?

Wskazane wcześniej terminy nie oznaczają, że uznanie za zmarłego następuje z mocy prawa. Dzieje się tak dopiero w wyniku przeprowadzonego przez sąd rejonowy postępowania i na mocy wydanego postanowienia. Zajmują się tym instytucje właściwe dla ostatniego miejsca zamieszkania osoby zaginionej lub znanego miejsca pobytu. Aby taka sprawa została wszczęta, niezbędne jest złożenie wniosku, a może to zrobić każda osoba mająca interes prawny w związku z zaistniałą sytuacją. Mogą to być zarówno najbliżsi krewni, jak i powinowaci, spadkobiercy czy wierzyciele. Przygotowaniem takiego dokumentu zajmują się też prawnicy, na przykład w warszawskiej kancelarii adwokackiej Kamila Flatow. Należy zaznaczyć, że najwcześniejszy termin złożenia wniosku to rok przed upływem czasu, w jakim osoba jest uznana za zaginioną. W przypadku krótszego okresu da się go złożyć dopiero po jego minięciu.

Jakie są skutki postanowienia sądu?

W wydanym postanowieniu sąd oznacza domniemaną chwilę śmierci osoby zaginionej. Na tej podstawie w urzędzie stanu cywilnego zostaje sporządzony akt zgonu. Dopiero ten dokument umożliwia uregulowanie innych formalności, między innymi postępowania spadkowego. Należy jednak pamiętać, że wydane postanowienie nie ma charakteru trwałego i może zostać obalone. Dzieje się tak, gdy uznany za zmarłego jednak żyje lub okazuje się, że śmierć nastąpiła w innym momencie, niż wskazał w postanowieniu sąd.