Kwas Foliowy - Właściwości i Działanie - Nauki Zielares

Kwas foliowy jest jednym z kluczowych składników witaminowych zalecanych do stosowania w okresie poprzedzającym zajście w ciąże oraz w trakcie samej ciąży. Dlaczego? Ponieważ wpływa na prawidłowy rozwój układu nerwowego u płodu. Oprócz tej funkcji kwas foliowy spełnia także szereg innych istotnych ról w organizmie. Tymczasem bardzo wiele osób, z uwagi na ubogą dietę lub inne czynniki, cierpi na niedobory tego składnika. Za co odpowiada kwas foliowy w naszym ustroju? Jakie są najlepsze źródła kwasu foliowego w żywności i jakie są skutki niedoboru tej substancji?

Merytoryczną dawkę wiedzy o Kwasie Foliowym zapewnił Zielares.pl – Portal o ziołach, witaminach, suplementach i zdrowym stylu życia.

Kwas foliowy – właściwości. Co to jest kwas foliowy i czym się charakteryzuje?

Kwas foliowy (inaczej witamina M, witamina B9, witamina B11, folan albo folacyna) to związek organiczny zaliczany do witamin z grupy B. W stanie naturalnym występuje głównie w liściach warzyw liściastych. Stąd zresztą wzięła się jego nazwa – łacińskie słowo „folium” oznacza „liść”.

Kwas foliowy jest jasnożółtą substancją bardzo dobrze rozpuszczalną w wodzie. Niestety nie jest zbyt odporny na działanie czynników zewnętrznych, takich jak wysoka temperatura, światło, niskie pH. Dlatego produkty żywnościowe zawierające kwas foliowy powinny być spożywane na surowo i nie być zbyt długo przechowywane, jeśli zależy nam na podwyższeniu poziomu tej witaminy w organizmie.

W naturze występuje około 20 odmian kwasu foliowego. Wszystkie te związki nazywane są folianami. Co ciekawe, naturalny kwas foliowy jest nieco gorzej przyswajalny przez nasz organizm niż syntetyczny kwas foliowy. Nie zmienia to jednak faktu, że bogata w kwas foliowy dieta jest dla nas niezwykle wartościowa. Jego źródła, czyli między innymi warzywa liściaste, strączki i jaja, obfitują również w wiele innych cennych dla zdrowia składników.

Ponieważ kwas foliowy nie jest syntetyzowany przez organizm człowieka, powinien być systematycznie dostarczany w pożywieniu. W przypadku niektórych osób (np. kobiet w ciąży) zalecane jest przyjmowanie tej witaminy w zwiększonych ilościach.

Trzeba pamiętać, że kwas foliowy jest niezwykle istotnym elementem w procesie wzrostu i rozwoju komórek. Uczestniczy też w przemianach metabolicznych oraz produkcji hormonów i neuroprzekaźników. Ma ponadto niebagatelny wpływ na pracę układu nerwowego. Zatem jego niedobory, zwłaszcza jeśli są znaczne i występują przez dłuższy czas, mogą bardzo negatywnie odbić się na stanie zdrowia.

Kwas foliowy – działanie, rola w organizmie

Już w życiu płodowym kwas foliowy odgrywa znaczącą rolę, ma bowiem wpływ na kształtowanie się systemu nerwowego. Witamina B9 bierze aktywny udział w syntezie kwasów nukleinowych, z których powstaje DNA, czyli niepowtarzalny materiał genetyczny, będący nośnikiem informacji na temat naszej indywidualnej struktury białek i cech organizmu.

Ważną rolą kwasu foliowego jest też uczestniczenie w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi. Wielokierunkowe działanie kwasu foliowego sprawia, że nasz organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować bez tej witaminy.

Funkcje kwasu foliowego w organizmie:

• uczestniczy w procesach krwiotwórczych, ma wpływ na produkcję i dojrzewanie czerwonych krwinek,

• bierze udział w przemianach kwasów nukleinowych,

• bierze udział w procesie podziału komórek i ich wzrostu,

• wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój dziecka w pierwszym okresie życia,

• bierze udział w syntezie wielu aminokwasów, białek, hormonów i neuroprzekaźników (w tym serotoniny, dopaminy, metioniny),

• uczestniczy w procesie powstawania osłonek mielinowych włókien nerwowych,

• reguluje poziom homocysteiny w organizmie,

• usprawnia działanie układu pokarmowego,

• wspiera pracę wątroby,

• poprawia płodność,

• pomaga przeciwdziałać anemii, zakrzepom, wylewom,

• wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego.

Kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy odgrywa ważną rolę w rozwoju cewy nerwowej u płodu. Jest to kształtująca się między 2 a 4 tygodniem ciąży struktura, z której następnie powstaje mózg i rdzeń kręgowy. Niedobór kwasu foliowego u kobiety w ciąży może przyczynić się do wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu (rozszczep kręgosłupa, bezmózgowie, przepuklina oponowo-rdzeniowa).

Zbyt niski poziom kwasu foliowego w organizmie kobiety w ciąży może także być czynnikiem zwiększającym ryzyko wad rozwojowych płodu (zespół Downa, autyzm, zaburzenia mowy), wad serca, wad układu moczowego oraz rozszczepu podniebienia i wargi.

Kwas foliowy obniża ryzyko wystąpienia wad u płodu, a równolegle wspomaga zdrowie kobiety (m.in. zapobiega niedokrwistości w czasie ciąży). Dlatego zarówno w samym okresie ciąży (szczególnie w pierwszym trymestrze), jak i na etapie planowania ciąży, powinnyśmy zadbać o regularne stosowanie odpowiednich dawek kwasu foliowego (400 µg na dobę).

Samo spożywanie produktów bogatych w kwas foliowy to jednak za mało. W celu uzupełnienia poziomu tej witaminy w organizmie warto korzystać z suplementów diety i leków mających ją w składzie.

Kwas foliowy – zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie na kwas foliowy dla osoby dorosłej wynosi około 200 µg na dobę.

W niektórych przypadkach zapotrzebowanie na kwas foliowy jest wyższe, w tym u kobiet w ciąży oraz u osób:

• w podeszłym wieku,

• palących papierosy,

• nadużywających alkoholu,

• żyjących w stresie,

• narażonych na duży wysiłek fizyczny i psychiczny,

• cierpiących na przewlekłe choroby wątroby,

• stosujących antykoncepcję hormonalną,

• będących w okresie rekonwalescencji.

W przypadku kobiet w ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy wzrasta dwukrotnie (rekomendowane jest 400 µg dziennie).

Jeszcze wyższe dawki kwasu foliowego zalecane są kobietom ciężarnym, które:

• są w ciąży bliźniaczej,

• mają dużą nadwagę,

• mają epilepsję,

• mają cukrzycę ciążową,

• borykają się z chorobami wątroby lub nerek,

• palą papierosy,

• miały do czynienia z wadami cewy nerwowej płodu, będąc w poprzednich ciążach.

Niedobór kwasu foliowego – przyczyny i skutki

Przyczyny niedoboru kwasu foliowego mogą być różne: zła dieta, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów. Do deficytów tej witaminy może też dochodzić u osób cierpiących na choroby wątroby, choroby tarczycy i przyjmujących niektóre leki. Skutki długotrwałego deficytu tej witaminy w organizmie są bardzo niekorzystne.

Potencjalne skutki niedoboru kwasu foliowego to:

• anemia,

• przemęczenie, osłabienie,

• choroby serca i układu krążenia,

• zaburzenia trawienia,

• stany zapalne jamy ustnej,

• bóle głowy,

• skrócenie oddechu,

• osteoporoza,

• zaburzenia wzroku,

• zaburzenia mowy,

• drętwienie i mrowienie kończyn,

• niestabilność chodu,

• lęki, zaburzenia depresyjne,

• zaburzenia nastroju,

• problemy z koncentracją,

• obniżenie płodności,

• poronienia,

• wady płodu.

Kwas foliowy – gdzie występuje?

Największe ilości kwasu foliowego znajdziemy w warzywach liściastych, ale obecny jest on także w innych produktach.

Dobre źródła kwasu foliowego w żywności to:

• kapusta,

• jarmuż,

• szpinak,

• brokuły,

• sałata,

• szparagi,

• brukselka,

• fasola,

• bób,

• soczewica,

• groch,

• soja,

• natka pietruszki,

• pomarańcza,

• awokado,

• drożdże,

• orzechy,

• jaja,

• wątróbka.

Na więcej artykułów o ziołach, witaminach i minerałach zaprasza portal Zielares.pl - Opiekun merytoryczny artykułu o Kwasie Foliowym