Dwadzieścia sześć

Choć żelazo nie kojarzy się z poezją, to powstało wiele powiedzonek, najczęściej związanych z twardością metalu, jego solidnością i wysoką temperaturą topnienia.

Gwóźdź wbija się

Z pomocą młotka.

W ścianę lub w deskę

Wejdzie miękko…

Za to młot –

W kuźni

Można spotkać

Wzniesiony w górę

Mocną ręką.

Przy każdym uderzeniu młotem

Iskier zrywają się tysiące.

A kowal wzdycha, zlany potem –

Żelazo kuj,

Póki gorące…

Ryszard Marek Groński

Żelazo jest jednym z najstarszych pierwiastków poznanych przez człowieka. Jest to pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 26. To metal ciężki, trudnotopliwy, niezbyt twardy, ciągliwy, o barwie białoszarej. Temperatura topnienia 1539°C, temperatura wrzenia 3000°C.

Kłopotliwa temperatura

Żelazo, w dzisiejszych czasach najbardziej popularny metal, dość długo nie był wykorzystywany z powodu trudności z osiągnięciem temperatury topnienia, a tym samym w obróbce metalu. Złoto, srebro, miedź już dawno było wykorzystywane a żelazo na początku było pozyskiwane z meteorytów, nie potrafiono bowiem eksploatować tego metalu z rud. Dopiero rozwój pieców hutniczych, czyli obiektów w których udało się osiągnąć wysoką temperaturę, pozwoliło na rozwój wydobycia żelaza.
Oczywiście czyste żelazo było zbyt miękką substancją i dopiero domieszka węgla pozwoliła wzmocnić, już stal, o 1000 razy. Tak, żelazo z domieszką węgla jest stalą. Natomiast ponad 2% węgla w surówce stworzy żeliwo, twarde, ale bardziej kruche tworzywo. Im większa zawartość węgla, tym bardziej kruchy będzie efekt końcowy.
Oczywiście istnieją też inne stopy żelaza z metalami: manganem, chromem, molibdenem, wanadem i wieloma innymi.

Zastosowanie stali

Głównymi właściwościami charakterystycznymi dla tego metalu są: wytrzymałość na rozciąganie i ściskanie, twardość, sprężystość, wysoka temperatura topnienia, przewodność cieplna i elektryczna oraz podatność na obróbkę plastyczną i cieplną.
Wyroby o powierzchni szlifowanej i polerowanej: rury, pręty, blachy stosowane są między innymi w przemyśle spożywczym, budownictwie, przemyśle chemicznym. Ze stali produkuje się różnego rodzaju profile konstrukcyjne i kształtowniki podtrzymujące i wzmacniające m.in. struktury budowalne.

Metal nieśmiertelny

Aż 90 proc. wsadu do pieca hutniczego stanowi złom. Jego odzysk jest więc racjonalny z ekonomicznego i ekologicznego punktu widzenia. Tym bardziej, że w procesie tym stal nie traci swoich właściwości.
Złom nie jest odpadem, jest surowcem wtórnym. Przedsiębiorstwa zajmujące się odzyskiwaniem metali, są jednymi z najpożyteczniejszych na ziemi. Żelazo można odzyskać w stu procentach, nawet stal utleniona - rdza, w piecu hutniczym odzyskuje pierwotne właściwości.