Nadwaga i otyłość jako problem cywilizacyjny

W związku ze zmianami w stylu życia częstość nadwagi i otyłości w krajach rozwiniętych wzrasta. W Polsce wzrasta lawinowo. W 1996 odsetek osób powyżej 15 roku życia z nadwagą i otyłością w Polsce wynosił 28%, w 2014 roku już 53% (z czego 1/3 to osoby otyłe (GUS)). Jeszcze bardziej niepokojące są doniesienia Instytutu Żywności i Żywienia dotyczące dzieci: w ciągu ostatnich 30 lat w Warszawie, częstość występowania otyłości wśród chłopców w wieku 11-15 lat zwiększyła się 3-krotnie, natomiast u dziewczynek w tym samym wieku aż 10-krotnie.

Przyczyny nadwagi i otyłości

Obecnie problem nadmiaru masy ciała (wynikającej z nadmiaru dostarczanych kalorii) dotyczy ponad 22% uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Jako przyczyny tego zjawiska są wymieniane:

• niewłaściwe nawyki żywieniowe rodziców,
• niespożywanie wspólnych posiłków w gronie rodzinnym,
• opuszczanie posiłków (zbyt mała ich ilość),
• łatwy dostęp do dań typu fast food, słodyczy, napojów słodzonych i soków,
• zbyt niskie spożycie warzyw i owoców,
• niski poziom aktywności fizycznej,
• zbyt długi czas spędzany przed komputerem, TV, w tym zwiększone narażenie na działanie reklamy,
• zbyt krótki czas snu (źródło: www.zachowajrownowage.pl).

Ponadto powszechne są utrwalane w  rodzinach szkodliwe schematy: nagradzania dzieci jedzeniem, wyrażania jedzeniem miłości, pocieszania jedzeniem czy wymagania od dziecka zjadania całych (zazwyczaj zbyt dużych w stosunku do zapotrzebowania) porcji. Z czasem zaburza się mechanizm samoregulacji, który w naturalny sposób hamuje nas przed nadmiernym jedzeniem.

Powikłania związane z otyłością

Przyczyną, dla której problem jest tak palący, jest fakt nie samej otyłości, ale jej powikłań. Nadmiar masy ciała prowadzi do wielu chorób cywilizacyjnych: chorób układu krążenia (prowadząc tym samym do zawałów czy udarów), cukrzycy typu 2 (wraz z jej powikłaniami), nadciśnienia tętniczego, nowotworów, zwyrodnień stawów, stłuszczeniowej choroby wątroby.

Obserwacje pokazują, że w grupie dzieci powikłania otyłości rozwijają się szybciej niż w przypadku osób, które nadmiar masy ciała uzyskały w wieku dorosłym. Ponadto silniej w tej grupie otyłość wpływa na samoocenę, kontakty społeczne i ryzyko zaburzeń psychicznych. Jednocześnie 80% otyłych nastolatków pozostaje otyłymi w wieku dorosłym.

Środki zapobiegawcze dotyczące nadwagi i otyłości

Z tych wszystkich wymienionych powodów tak istotna jest profilaktyka lub szybka reakcja w przypadku wystąpienia nadmiaru masy ciała u dzieci. Mówienie, że dziecko „wyrośnie”, „kiedy będzie miało ochotę, to się odchudzi” lub „w naszej rodzinie wszyscy tacy są” jest szkodliwe na każdej płaszczyźnie. Wydłuża czas, kiedy dziecko utrwala nieprawidłowe nawyki i zmniejsza szansę na sukces. Wymówki: „nie mam czasu” czy „to za dużo zachodu” są zwyczajnie nieprawdą. Pierwszym krokiem ku zmianie jest moment zakupów:

• wykluczenie słodzonych napoi (w tym soków),
• zapoznawanie ze składem produktów i odstawianiem na półkę tych, które mają w składzie cukier (syrop glukozowo-fruktozowy, glukoza, fruktoza, sacharoza, syrop kukurydziany czy ziemniaczany),
• wybieranie mniej przetworzonych produktów (pieczywo pełnoziarniste, jogurty naturalne zamiast owocowych, płatki owsiane zamiast kukurydzianych).

Następnym elementem jest planowanie posiłków z produktów nieprzetworzonych i przygotowywanie ich w mniej kaloryczny sposób. Zamiast batonika można dać dziecku w porze przekąski pokrojone warzywa (jeśli nie zje, to znaczy, że nie jest głodne). Pieczenie w rękawie w sosie własnym lub na parze zamiast smażenia.

Ostatnim, ale nie mniej ważnym elementem jest regularna aktywność fizyczna. Według Światowej Organizacji Zdrowia dzieciom i młodzieży w wieku od 5 do 17 lat zaleca się, co najmniej 60 minut aktywności fizycznej obejmującej zarówno umiarkowany wysiłek, jak i wysiłek o wyższej intensywności. Tu również korekta zachowań może zmienić ogromnie dużo:

• odprowadzanie zamiast odwożenia dzieci do szkoły,
• chodzenie na zakupy zamiast jeżdżenia na nie samochodem czy
• używanie schodów zamiast windy (tak, na 7 piętro również, a może zwłaszcza).

W przypadku osób przewlekle chorych, a także osób starszych, bądź niepełnosprawnych szczególnie ważna jest odpowiednia opieka medyczna, również w zakresie prawidłowego odżywiania. Profesjonalne konsultacje w zakresie chorób wewnętrznych, medycyny rodzinnej oraz pediatrii świadczą specjaliści z platformy mobilnylekarz.pl

Konsultacja pediatryczna, dietetyczna i psychologiczna

Rodzice, którzy pomimo właściwego ich zdaniem stylu życia nie są w stanie uzyskać redukcji wagi, mogą skonsultować swoje wątpliwości z pediatrą. W przypadku niepokojących objawów (np.: zahamowanie wzrastania przy przyrastaniu masy ciała, nadmierne osłabienie, wypadanie włosów) zleci dodatkową diagnostykę. W innym przypadku zaleci dalszą zmianę trybu życia.

Jeśli pomimo konsekwentnych starań rodzina nie jest w stanie uzyskać prawidłowej masy ciała, jest to moment (oczywiście wcześniej też można), w którym należy zasięgnąć pomocy dietetyka, a następnie psychologa zajmującego się pacjentami z otyłością.